آيين آذرگان؛ بزرگداشت آتش
آتش يكي از چهار آخشيج(عنصر) پاك در نزد ايرانيان باستان و زرتشتيان است. آذر نام ايزد نگاهبان آتش است. از این رو، آذرگان نيز در شمار جشن‌هايي است كه آيين‌هاي آن با بزرگداشت آتش كه يكي از فروزه‌هاي نيك اهورايي است، نزديكي و همخواني دارد.
آذر جشن يكي از آيين‌هاي مهم در ايران باستان بوده‌است كه هم اينك نيز گرامي داشته مي‌شود، اگر چه همانند دوران كهن به همان بزرگي و شكوه برگزار نمي‌شود و محدودتر شده‌است.
روانشاد موبد دكتر جهانگير اشيدري در اين باره آورده‌است: «ماه آذر كه به معني آتش است نيز مانند ساير ماه‌هاي باستاني داراي ويژگي بوده‌است و برابري نام و روز ماه را به نام آذرگان جشن گرفته‌اند. برابر روايات در اين روز مردم به نيايشگاه رفته و پس از سپاس به درگاه پروردگار در كارهاي جهان با هم مشورت مي‌كرده‌اند.
در يسنا نيز بارها به آذر و آتش و اهميت آن اشاره شده‌است كه چند نمونه از آن به اين شرح است:
«اي آذر تويي خوشي بخش جهان مزدا آفريده، ما خواستاريم به وسيله تو با انديشه پاك، گفتار راست و كردار و آيين نيك، مزدا اهورا را پرستش كنيم و به او نزديك شويم (يسنا – هات٣٦ بند ٣)
در بخش‌هاي گوناگون اوستا، از آتش به عنوان يك پديده اهورايي ياد شده و داور ميان نيكوكاران و دروغكاران است.
يسناي شصت و دوم يكي از نمونه‌ها به شمار مي‌رود كه در خرده اوستا نيز نقش دارد. يسناي ٦٢ متني بسيار قديمي‌اوستايي ست كه درباره آتش است. در خرده اوستا همراه با دو بند از سرودهاي گات‌ها به عنوان «آتش نيايش»انتخاب شده است و در همه آيين‌هاي شادي مانند سدره‌پوشي، گواه‌گيري، جشن‌ها و همانند آن، توسط موبد سراييده مي‌شود. آتش نيايش در حقيقت سرود شادي و شادماني است و از دير زمان پس از افروختن آتش، خوانده مي‌شده است.
نياكان ما در اين روز به آتشكده‌ها مي‌رفته‌اند و ستايش و نيايش اهورامزدا را به جا مي‌آورده‌اند.
به گفته پژوهشگران ، از روزي كه ايرانيان و هندوان در پهنه گيتي شناخته شدند، مردمي‌بودند كه آتش را در پرستشگاه‌هاي خود گرامي‌و بزرگ مي‌داشتند.
به گواهي اوستا و ودا- كتاب مقدس هندوها- سرودهاي آتش هماره در سرزبان‌هاي نياكان پارساي ما بود. در سنگ نوشته‌هايي كه از هخامنشيان به جاي مانده، ديده مي‌شود كه داريوش در برابر آتشدان به ستايش ايستاده است همچنين در روي هزاران سكه پادشاهان روزگاران پيش، آتشدان ديده مي‌شود.
پس از چيره شدن تازيان بر ايران و چندين سده پس از آن، باز در سراسر ايران آتشكده‌ها روشن بود، يا آن گونه كه نويسندگان پيش نوشته‌اند برخي از آن‌ها خاموش و ويران و برخي ديگر مسجد شدند.
آتش در دين هاي ديگر نيز مقدس بوده است. به طوري كه مي‌دانيم حضرت موسي در كوه «طور» شعله‌ي آتش را از دور مشاهده كرد و از ميان آتش نداي الهي را شنيد و به مقام پيامبري رسيد.
در قرآن مجيد نيز ضمن بيان قدرت خدا و شرح نعمت‌هاي او، به اهميت آتش اشاره مي‌كند؛ بدين مضمون كه : « خداوند متعال چنان خدايي است كه قرار داده است براي شما از درخت سبز آتش را كه شما از آن حرارت و روشنايي به دست مي‌آوريد و گرم مي‌شويد.»
در ايران باستان، آتش داراي اهميت و تقدس بوده و احترام و ارزش در خور خويش را داشته است، در اوستا از آتش به عنوان يك پديده اهورايي ياد شده و داور ميان نيكوكاران و دروغكاران است.
برابر با سالنامه‌ي زرتشتيان، امسال روز سوم آذرماه برابر است با جشن آذرگان، يعني برابري آذر روز با آذرماه؛
نوشته را باچند بیت به پایان می بریم:
نيا را همي‌بود آيين و كيش
پرستيدن ايزدي بود بيش
بدان گه بدي آتش خوبرنگ
چو مر تازيان راست محراب سنگ