ويژه روزهاي ماه مهر
ويژه روزهاي ماه مهربا نخستين روز آغاز ميشود. يكمين روز در ماه مهر آغاز سال تحصيلي است كه به همين مناسبت مهرماه و آغاز پاييز را « بهار» دانش نام نهادهاند. از نوشتههاي برخي از پژوهشگران چنين بر ميآيد كه شوند(دليل) آغاز سال تحصيلي در مهرماه نيز همزماني آن با جشن مهرگان بوده كه اهميتي همچون نوروز داشته است. و به دليل فروشكوه و خجستگي اين جشن، ماه مهر را آغاز سال تحصيلي قرار دادهاند.
نگاهي به گاهشمار نشان ميدهد كه جشن مهرگان مناسبت ديگر اين ماه است كه از روز دهم يعني برابري مهرروز و مهرماه آغاز ميشود و تا رام روز به اندازه ٦ روز ادامه دارد.
اين جشن در روزگاران ديرين در نخستين روز از پاييز برگزار ميشد. مهرگان پس از نوروز بزرگترين جشن ايراني و هندي است اين آيين، در ستايش ايزد«ميثره» يا « ميترا »و بعدها «مهر» است. « مهريشت» نام بخش بزرگي در اوستا است كه در بزرگداشت و ستايش اين ايزد بزرگ و كهن ايراني سروده شده است. در بخشي از مهريشت آمده است:
ميستاييم مهردارنده دشتهاي پهناور را،
او كه به همه سرزمينهاي ايراني،
خانماني پر از آشتي، پر از آراميو پر از شادي ميبخشد.
در اين ماه گهنبار چهره « اياسرمگاه» نيز برگزار ميشود. روز آغاز اين گهنبار از بيستم مهرماه يعني اشتادايزد است و تا ٢٤ مهرماه كه انارام روز است، ادامه دارد. درباره اين چهره گفتهاند:
اياثرم يا اياسرم ( Aya – threm) آغاز فصل سرما- كاشت محصولات زمستاني، اين گهنبارگاه آفرينش گياهان است و از روز اشتاد تا انارام ايزد يعني از روز بيستوششم تا سيام مهرماه زرتشتي (بيستم تا بيست و چهارم مهرماه در گاهشماركنوني) برپا ميشود. اين گهنبار، با چهره پيشين ٣٠ روز فاصله دارد. اياسرمگاه زماني است كه چوپانان با گله خود پيش از آمدن سرما، از چراگاههاي تابستاني به خانه باز ميگشتند.
ورهرام روز برابر با ١٤ مهر؛ اشتاد روز برابر با ٢٠ مهر و اورمزد روز برابر با ٢٥ مهرماه نيز در شمار روزهايي هستند كه بسياري از زرتشتيان براي نيايش و داد و دهش برگزيدهاند و آنها را ويژه خدمت بشتر به انسانها و سپاسگزاري از اهورامزدا ميدانند.
روزهاي نبر كه زرتشتيان از خوردن گوشت جانوراني نظير گوسفند، گاو، شترو مرغ خودداري ميكنند نيز از اين قرار است: ششم مهرماه برابر با ماه روز؛ هشتم مهرماه برابر با گوش روز؛ پانزدهم مهرماه برابر با رام روز و بيست و ششم مهرماه برابر با وهمن روز.
مناسبتهاي ملي و جهاني نيز در اين ماه بسيار است كه از آن جملهاند: روز نهم مهرماه روز سالمندان است و به اين مناسبت زرتشتيان نيز از كهنسالان و كساني كه كولهباري از تجربههاي تلخ و شيرين را بر دوش ميكشند و به اين شوند(دليل) دست بر زانو ميگيرند، اين سرمايههاي پربار را ارج مينهند و از ايشان سپاسگزاري ميكنند. روز شانزدهم برابر است با روز جهاني كودك و روز بيستم را ويژه بزرگداشت حافظ كردهاند. ٢٢ مهرماه روز جهاني استاندارد است و روز ٢٤ مهر هم ويژه پيوند اوليا و مربيان است. ٢٦ اين ماه هم روز تربيت بدني و ورزش نامگذاري شده است.