آشنايي با گات‌ها بخش یکم
گات‌ها از كهن‌ترين و مقدس‌ترين بخش‌هاي اوستا است كه از خود اشوزرتشت به يادگار مانده‌است. گات‌ها جمع گات و به معني سرود يا شعر و نظم است. گات در زبان پهلوي به گاس تبديل شده و به فارسي گاه گوييم كه جمع آن گاهان است. در ميان زرتشتيان ايران منظور از يشت گاهان همان سرودهاي گات‌ها است. در موسيقي امروزي ايران هنوز واژه گاه به معني آهنگ يا نت موسيقي باقي‌مانده، مانند آهنگ سه گاه يا چهارگاه. در زبان سانسكريت گات يا سرود را گيت گويند كه بعد به عربي جيت و جيد شده و تجويد در عربي به معني خواندن قران با آهنگ و وزن است. به‌طور كل كهن‌ترين بخش ادبيات هر قومي را سرود يا شعر يا قطعات منظوم تشكيل مي‌دهد، زيرا مردم مي‌توانند شعر و ترانه و سرود را به آساني از بركنند و به خاطر به‌سپارند. ادبيات منثور بعدها پيدا مي‌شود و آن هم پس از پيدايش خط و نوشتار است.
علاوه‌بر اين، اهميت و تقدس گات‌ها در ميان ايرانيان از روزگار بسيار باستان شناخته‌شده‌بود. به‌طوري كه اوستاهاي بعدي همه به نيكي و احترام از آن نام مي‌برند، از جمله يسنا 57 كه به نام ستوت يشت معروف است آمده: «ما مي‌ستاييم كسي كه براي نخستين بار پنج گات‌هاي اشوزرتشت اسپنتمان را به سرود.»
در ونديداد فرگرد 19 بند 38 از پنج گات‌هاي زرتشت ياري مي‌خواهد. در نخستين كرده ويسپرد نيز از هر پنج گات‌هاي زرتشت به‌طور جداگانه نام برده‌شده و به هر يك درود مي‌فرستد.
يكي از دلايل تقدس زياد و اهميت فوق‌العاده گات‌ها از ميان ديگر بخش‌هاي اوستا، اين است كه تمام اصول و آموزش‌هاي دين زرتشتي در آن گنجانيده‌شده و در واقع از بخش‌هاي اصولي نامه‌هاي ديني زرتشتي به شمار مي‌رود، گرچه بخش‌هاي ديگر اوستا را نيز نمي‌توان از نقطه‌نظر يادگارهاي كتبي، تاريخي، حماسي، علمي و آييني كم‌اهميت‌تر دانست، ولي هيچ‌كدام از لحاظ دارا بودن معاني ژرف و بيان دلكش و ارزش معنوي به پاي گات‌ها نمي‌رسند.
گات‌ها داراي پنج گات يا سرود است كه جمعاً به هفده(ها) يا بخش تقسيم مي‌شود كه در دل يسنا جاي دارد. گات‌هاي پنج‌گانه عبارتند از: 1-اهنودگات يا گاه 2-اشتودگاه 3-سپنتمدگاه 4-وهوخشترگاه 5-وهشتواشت گاه.
كتاب‌هاي اوستا از نظر زمان‌بندي نيز به پنج بخش تقسيم مي‌شود كه عبارتند از:
1- يسنا 2- ويسپرد 3- يشت‌ها 4- خرده اوستا 5- ونديداد
منبع: سيري در آموزش گات‌ها نوشته موبد رستم شهزادي