‌اشوزرتشت از جمله وخشوران فرزانه‌اي است كه چون در زماني دير و دور مي‌ زيسته است، در باره زادگاه، زندگي، خويشان و سرانجام در گذشت وي گفته‌ها و نوشته‌هاي گوناگوني وجود دارد. اما آن‌چه مهم است تاثيري است كه شت زرتشت در زندگي مردم زمان خويش و پس از آن گذاشت و آييني كه وي بنياد نهاد، هنوز هم علاوه بر پيروان رسمي داراي علاقه‌مندان بسياري است كه اگر چه زرتشتي نيستند، اما در شمار باورمندان آموزه‌هاي اين پيامبر ايراني هستند و اين آموزه‌ها را در زندگي خويش به كار مي‌گيرند. چون مي‌دانند كه دين اهورا داده زرتشت همواره نو، زندگي بخش و كاربردي است.

نكاتي كه از زندگي اين فرزانه در اين مطلب آورده شده به نقل از پانويسي‌هاي خرده اوستايي است كه زنده ياد موبد فيروز آذرگشسب تدوين كرده‌است.

هزاران سال پيش هنگامي كه مردم دنيا در گرداب جهل و ناداني دست و پا مي‌زدند، پيغمبر بزرگ ايران باستان، اشو زرتشت اسپنتمان ظهور كرد تا مردم را به راه راست مزديسني يعني پرستش خداي يكتا هدايت فرمايند.

تعيين تاريخ درست پيدايش زرتشت به مناسبت قدمت تاريخي آن پيغمبر فعلاً براي ما مقدور نيست ولي قدر مسلم اين است كه اشوزرتشت به موجب نص صريح اوستا نخستين پيغمبر و آموزگاري است كه بشر را از پرستش ارباب انواع و خدايان متعدد بازداشت و فرمود غير از ذات پاك اهورامزدا، خداي يكتا و بي‌همتا، هيچ كس يا چيز ديگر قابل پرستش نيست.

اشو زرتشت يك شخصيت تاريخي است كه در زمان پادشاهي لهراسب كياني در روز خرداد و فروردين ماه (ششم فروردين) در خانه پدرش پوروشسب از مادرش دغدو متولد شد و چهل سال بعد در عهد سلطنت گشتاسب از سوي اهورامزدا به پيغمبري برگزيده شد. آن حضرت در سن هفتاد و هفت سالگي در روز خير ايزد و ديماه (يازدهم ديماه) در هنگامي كه در آتشكده بلخ مشغول عبادت و راز و نياز با خداي بزرگ بود به دست يك نفر توراني به نام تور‌براتور كشته شد.

نام شش نفر از فرزندان زرتشت به شرح زير براي ما به يادگار مانده‌است.

سه پسر به نام ايسدواستر، اروه تدنر و خورشيدچهر و سه دختر به نام فرين، تهرت و پوروچست.

نسب زرتشت را روايات به منوچهر پادشاه پيشدادي مي‌رسانند. زرتشتيان در نوشته‌هاي خود آن وخشور را به نام اشوزرتشت يا شت زرتشت مي‌نامند ودر كتاب اوستا اغلب به نام سپيتمه زرتشتره Spitema Zaratoshtra يا زرتشت اسپنتمان بر مي‌خوريم؛ زرتشت و زردشت هر دو مصطلح و درست است.