روزهای ویژه در ماه مهر

ماه مهر نزد زرتشتيان و بسياري از ايرانيان با «جشن مهرگان» همراه به ياد مي‌آيد و جدايي ناپذيرند. ماهي كه  در آن اين خجسته آيين بسيار پربار و شادي آفرين گرامي‌داشته مي‌شود و اگر چه سده هاي زيادي از آن مي‌گذرد، اما همچنان افزون بر ايرانيان بسياري از دوستداران فرهنگ كهن نبز در جاي جاي جهاني كه گستره اين فرهنگ بوده است، آن را پاس مي‌دارند. 

نام «مهر» در اوستا ميثر آمده؛ مهر از ايزدان بزرگ است كه ايزد فروغ و روشنايي خوانده مي‌شود. مهر نام آفتاب نيز هست و ايزدي است كه داوري كارهاي مردمان را بر عهده دارد. آذرباد گفته است: « در روز مهر، اگر تو را از كسي ستم رسيده است، در برابر مهر بايست و از او داوري بخواه.

*جشن «مهرگان» نيز در ايران باستان از شانزدهمين تا بيست‌ويكمين روز بوده است كه اينك و باگاهنامه خورشيدي، از مهر روز يعني دهم مهرماه آغاز مي‌شود و در رام روز پايان مي‌پذيرد.

روز اول مهرگان عامه و روز آخر را مهرگان خاصه مي‌نامند. اين جشن مربوط به فرشته مهر و روايت است كه فريدون شاه پيشدادي در اين روز به رهبري كاوه آهنگربرضحاك ستمگر چيره شده و ضحاك را دركوه دماوند حبس كرده و فريدون تاج پادشاهي بر سرنهاده است. فرشتگان در جشن مهرگان به ياري فريدون آمدند و در آخرين روز جشن كه روز رام است ضحاك در كوه دماوند به زندان افتاد.

*مناسب ديگر ماه «مهر» گهنبار چهره ايام سرم‌گاه است كه چهارمين گهنباراست وبه پيدايش گياهان اختصاص دارد. اين چهره از 20 تا25 مهرماه ادامه دارد.

به نوشته برخي از پژوهشگران، از سومين گهنبار تا به اين جشن سي روز است . چهره اياسرم در تابستان بزرگ كه هفت ماه است واقع است. اياسرم به‌چم(معناي) آغاز سرما و برگشت است و آن هنگامي‌است كه چوپانان با گله خود از چراگاه‌هاي تابستاني به محل زمستاني خود باز مي‌گردند. در اين گهنبار روييدني‌ها (گياهان) آفريده شده است. اجراي مراسم اين گهنبار نيز مانند ساير گهنبارها با سرودن آفرينگان گهنبار توسط موبد و داد و‌دهش از جانب برگزار كننده و شركت توانگر و ناتوان در آيين گهنبارانجام مي‌پذيرد.

*روزهاي نبر در اين ماه عبارتند از: ششم مهربرابر با ماه ايزد، هشتم مهرماه گوش ايزد، پانزدهم‌ برابر با رام روز و بيست‌وششم برابر با وهمن ايزد

*از مناسبت‌هاي ملي نيز مي‌توان به نهم‌مهرماه و دي‌به‌مهر اشاره‌كرد كه روز جهاني سالمندان نام گرفته است.